Fyto-oestrogenen, menohop en voedingssupplementen
Fyto-oestrogenen zijn zwakke oestrogenen zonder specifiek voordeel, alleen zwak.
Zoals gepubliceerd in tijdschrift VVOG in 1990
Voedingssupplementen zijn niet gekontroleerde medicamenten.
Het gebruik van alternatieve behandelingen, voedingssupplementen en plantenextracten is uitgegroeid tot een big-business zonder regulering of kontrole. In de VS worden door de Dietary Supplement Health and Education Act van 1994 voedingssupplementen noch als geneesmiddelen noch als voeding aanzien. Vandaar dat de producenten niet moeten aantonen dat voedingssupplementen effectief zijn, en ook niet dat ze veilig zijn. Het gebruik van deze voedingssupplementen is groot. Volgens recente overzichten, zou 40% van de amerikaanse vrouwen dergelijke therapie gebruiken goed voor een geschatte kostprijs van 12 to 22 miljard dollar per jaar.(1-2). Ook in België gebruiken vell vrouwen fyto oestrogenen. Opmerkelijk is dat minder dan 40% van de ondervraagde vrouwen het gebruik van voedingssupplementen aan hun arts melden.
Voedingssupplementen zijn een ernstig probleem, omdat ze aan elke vorm van kontrole ontsnappen. Ze zijn vrij verkrijgbaar, worden doorgaans cash betaald en er is geen bewijs van effectiviteit of veiligheid. Ze worden doorgaans niet gemeld aan de behandelende arts en worden niet gekontroleerd door volksgezondheid. Bovendien zijn deze planten-extracten erg wisselend in kwaliteit en samenstelling. Volgens Consumer Reports (3) is de hoeveelheid actief product tussen 5 en 140% van de aangegeven hoeveelheid. De hoeveelheid actief product wisselt met de extractie, en met de plantensoort, met het weer en het jaar van oogsten net zoals de kwaliteit van wijn wisselt met het jaar en de druivensoort. Dit gebrek aan controle is opvallend in vergelijking met de strenge regels van de geneesmiddelencommissie voor medicamenten. Vooraleer bv hormonen mogen verkocht bij de apotheker duurt het doorgaans 10 jaar, om na de initiële toxiciteitsproeven de klinische trials uit te voeren die aantonen dat deze producten effectief en niet schadelijk zijn. Voor ‘basisproducten’ als hormonen na de menopause en voor orale contraceptie, betekent dit grondige studies bij duizende vrouwen gedurende 3 tot 5 jaar. Voor voedingssupplementen dient men enkel aan te tonen dat er geen toxiciteit is, dwz de initiële toxiciteitsproeven voor medicamenten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de informatie vooral langs de pers (tijdschriften, kranten etc) verspreid wordt en niet langs de wetenschappelijke pers.
Phyto-oestrogenen
Phyto-oestrogenen is een beschrijvend woord voor alle niet steroidale ( oestrogenen en alle sexuele hormonen bij de mens hebben een typische scheikundige structuur met 4 ringen die men steroiden noemt) stoffen die een oestrogene activiteit hebben of die gemetaboliseerd worden tot stoffen die een oestrogene activiteit hebben. Deze stoffen worden teruggevonden in minstens 300 planten en binden zich zoals echte oestrogenen aan de steroidreceptor. Deze phyto-oestrogen zijn doorgaans niet zo actief als de echte steroidhormonen, maar voorbeelden als het vroeger veel gebruikte diethylstilboestrol, dat ook geen steroid structuur heeft maar toch zeer actief is, tonen dat er geen noodzakelijk verband is tussen structuur en activiteit en dat deze stoffen ook zeer actief zouden kunnen zijn. Dit is allemaal niet nieuw als men bedenkt dat de eerste orale progestativa die orale kontraceptie hebben mogelijk gemaakt een scheikundig licht gemodifieerd extract van cactussen was. Deze phyto-oestrogenen kunnen zowel oestrogene als anti-oestrogene effecten hebben : hun zwakke binding aan de receptor maakt hen tot oestrogen wanneer geen andere oestrogenen aanwezig zijn, en tot anti-oestrogen wanneer meer actieve oestrogene aanwezig zijn. De voornaamste gekende phyto-oestrogenen zijn de isoflavonen (genesteine, daidzeine en hopeine), lignanen en coumestanen. Isoflavonen komen gewoonlijk in planten voor in scheikundig gebonden vorm (glycoside). Bacterien in de darm kunnen deze binding verbreken en het product actief maken, vandaar een grote individuele variabiliteit in resorbtie. Sommige voedingssupplement hebben deze binding scheikundig verbroken door fermentatie om zo actievere produkten te maken. Andere produkten als het hopeine is niet gebonden en kan rechtstreeks worden geresorbeerd. Samengevat is het een grote groep van min of meer actieve bestanddelen, waarvan de werking niet zo goed is bestudeerd, en waarvan de veiligheid nooit echt werd nagegaan. De breuklijn is het verschil tussen de plantenafkooksels, de tee en de herbale geneeskunde en de scheikundige identificatie van de actieve bestanddelen, hun zuivering, eventuele versterking van de activiteit en het gebruik in grotere hoeveelheden. Dit laatste noemt men een medicament, maar die hebben het voordeel dat ze grondig bestudeerd zijn wat betreft activiteit, samenstelling van een pil, effectiviteit en veiligheid op termijn. Bovendien woreden ze grondig gecontroleerd. Voorbeelden in geneeskunde zijn legio van de tee van digitalisplant tot de digitaline voor hartkwalen, de penicilline in schimmels naar de moderne antibiotica, van papavers naar morfine en heroine. De meest gekende en gebruikte produkten zijn afkomstig van sojascheuten en worden verkocht onder een reeks namen
Menohop
Phyto-oestrogenen en menopause
Men beweert dat warmteopwellingen zouden kunnen voorkomen worden door phyto-oestrogen. Het probleem van de meeste studies is het placebo effect dat gekend zo’n 40% bedraagt voor warmteopwellingen en dat het effect van phyto-oestrogenen niet veel groter is. Een italiaanse studie met 76 mg isoflavonen dagelijks bekwam men een 45% redukte versus een 30% reduktie in de placebo groep hetgeen net significant is. Een Australische studie met 118 mg isoflavonen kon geen verschil aantonen. Hetzelfde kan gezegd worden van Primrose, black cohosh, promensil (extract van rode klaver) : soms lichte effecten, vaak geen aantoonbaar effect. Studies over preventie van osteoporose, effecten op de borstklier, en preventie van cardiovasculaire effecten zijn eveneens onduidelijk. Men verwacht een gunstig cardiovasculair effect, maar ook dit is nog niet aangetoond. Stellen dat deze produkten beter zijn voor hart en bloedvaten dan de nu als medicament beschikbare hormonen, kan zeker niet. Het enige dat duidelijk is, is dat men het (nog) niet weet.
Besluit
Herbal medicine
De kontroverse rond Hopeine, voedingssupplementen en plantenextracten, kadert in een wereldwijde zoektocht naar geneeskundige stoffen in planten.Dit is de basis van de vroegere behandeling met plantenextracten ook bij ons, de basis van de primitieve genezers in een deel van de wereld. Het is dan ook niet verwonderlijk dat men de actieve bestanddelen tract te isoleren. Voor informatie over plantenextracten, werd een interactieve database opgezet www.herbmed.org . Een bezoek aan deze site zal een appreciatie leveren over het grote aantal producten en extracten dat nu reeds geinventarieerd is. In realiteit is het aantal gekende stoffen nog tientallen keren groter. Voor Menohop juister laten inschatten, als een van de vele producten waarvoor interesse bestaat.