Endocrinologie van Menopause: Oestrogenen en Progestagenen en Androgenen
Sexueel Hormonen
Seksuele hormonen zijn chemisch steroïd hormonen met dezelfde structuur (4 ringen) en hetzelfde werkingsmechanisme. Ze binden aan een specifieke receptor die in het celkern specifieke effecten veroorzaakt.
De klassen zijn corticoïden, en de sex steroiden, androgenen, oestrogenen en progestagenen.
Elke groep van sex steroïden bevat een reeks hormonen die allemaal hetzelfde type effect hebben. Voor oestrogenen zijn bij de mens de natuurlijke producten oestradiol, oestrone en oestriol. Bij andere diersoorten zijn andere oestrogenen natuurlijk, en scheikundig zijn er nog andere als Ethinyl-oestradiol dat beter oplosbaar is maar trager metaboliseerbaar.
Ook in planten vindt men stoffen met oestrogeen effecten maar met een andere chemische structuur, de fyto oestrogenen.
Oestrogeen zorgt bij de puberteit voor borstontwikkeling, groei van de baarmoeder en later voor het opgroeien van het baarmoederslijmvlies en dus de menstruele bloedingen. Progesterone verandert het effect van het oestrogeen in het baarmoederslijmvlies : de groei stopt en het slijmvlies verandert (om een zwangerschap toe te laten ).
Oestrogenen en progesterone worden gemaakt in de eierstok en zijn dus gekoppeld aan de eisprong. Daarom stopt de secretie bij de menopauze. Het progesterone is typisch het hormoon dat geproduceerd wordt na de eisprong. Het mannelijk hormoon wordt vanaf de puberteit aangemaakt door het ovarium,en ook een beetje door de bijnier.
De menstruele cyclus
De menstruele cyclus is als een domino systeem : eens de eicel begint te groeien start een cascade van gebeurtenissen met een zeer precieze timing. Vandaar dat een menstruele cyclus zo regelmatig kan zijn.
De oestrogeen concentratie stijgt parallel met de ontwikkeling van de follikel. Na de eisprong vormt de follikel zich om in een geel lichaam en wordt bovendien progesterone aangemaakt. Dit geel lichaam verdwijnt na exact 14 dagen (tenzij een zwangerschap is opgetreden), en deze daling van oestrogeen en progestageen lokken een dervingsbloeding uit, de menstruatie.
Belangrijk voor hormonale substitutietherapie zijn dus
- Oestrogenen stimuleren groei van het baarmoederslijmvlies,
- Progesterone stop de groei ( dus geen groei als beide samen gegeven worden)
- Een plotse daling van oestro- of progestagenenconcentratie lokt een bloeding uit door afschilfering van het slijmvlies.
- Dus niet of veel minder bloeding zo het slijmvlies dun is.
Eicellen
De secretie van oestrogeen en progestageen is strikt gekoppeld aan de groei van eicellen/follikels. Rond de leeftijd van 50 jaar zijn alle eicellen opgebruikt, en stopt dus de eisprong en dus ook de menstruaties.
Puberteit versus Menopauze
Androgeen en menopauze
De gelijkenis tussen puberteit en menopauze laat toe een en ander beter te verstaan. Bij de puberteit beginnen de bijnieren mannelijk hormoon te maken en hierdoor start de groei van pubis en okselbeharing. Wat later beginnen de ovaria oestrogenen te maken : een beetje is genoeg voor borstontwikkeling ; wat meer voor een eerste menstruatie en nog meer voor een regelmatige cyclus.
Menopauze begint als er geen eicellen meer aanwezig zijn zodat de secretie van oestrogeen en progestageen wegvalt. De secretie van mannelijk hormoon blijft echter ongewijzigd. Mannelijk hormoon kan bovendien worden omgezet tot oestrogeen (bv in vetweefsel). Dit verklaart waarom bij de menopauze pubisbeharing en borstontwikkeling niet verdwijnen.