Menopause en Hormonale Substitutietherapie in Belgie : Voordracht Pentalfa 2004

Hier in Leuven begon het in 1981 met de start van de eerste menopauzekliniek op het vasteland Europa.

Opmerkelijk is dat toen een menopauzekliniek een cooperatie was van gynaecoloog, osteoporose specialist en psycholoog.

Prof Nys en Dr C Markey die dit initiatief mee opstarten, zagen elke patient mee op raadpleging. Na enkele jaren werd dit gestopt op initiatief van de psychiaters omdat de ervaring de leuze ‘pillen en praten’ veranderd had in ‘eerst pillen en praten als het nog nodig is’.

Waarom toen ?de endokrinologie was toen juist gekend en de produkten waren beschikbaar.

Van bij het begin was het de bedoeling hormonen te geven ter vervanging van een niet meer werkende klier : vandaar de woorden ‘hormonale substitutie’, in het engels ‘hormone replacement therapie’.Men wist snel dat progestagenen moesten geassocieerd worden samen met een oestrogeen om baarmoederlichaamkanker te voorkomen.

Het was de enige echt efficiente behandeling van osteoporose.Toen de epidemiologische studies een vermindering van het cardiovasculaire risico aantoonden, was het enthousiasme groot.opmerkelijk is dat men toen reeds een verhoging van het aantal borstkankers vaststelde. Dit werd echter als weinig belangrijk ervaren omdat een risico van 1.3 vergelijkbaar is met het risico van obesitas, of met het risico van lichte alcoholconsumptie.

Waarom namen en nemen vrouwen HRT : om zich beter te voelen en ook owv positieve neveneffecten als preventie van osteoporose. Ook de vermindering van collageenafbraak, en vandaar een dikkere huid en (alhoewel niet aangetoond) wsch minder rimpels is eveneens niet onbelangrijk.

Op de dia li staan bovenaan de vermindering van warmteopwellingen door Climen (Koninckx et al, Climen review), de vermindering van slapeloosheid en depressiviteit. li onder de gewrichten waar postmenopausale vrouwen pijn hebben.

Re staat wat men doorgaans anders voorgesteld wordt : men zegt dat warmteopwellingen spntaan voorbij gaan na enkele jaren : het is duidelijk dat meer dan 10 jaar na de menopause nog meer dan 50% vna de vrouwen opwellingen heeft, en 10% ernstige.

Zoals voor de Vlaamse Gynaecologen gezegd : alles was duidelijk. En met de gegevens berekende men een vermindering in de mortaliteit van 300/100000/jaar. Het leeuwenaandeel komt op rekening van hart en bloedvaten en op deze berekeningen is reeds te zien dat er een kleine verhoging is tgv borstkanker

Hetgeen men jaren vergeten is zijn de mannelijke hormonen en de perifere conversie.

Vet produceert oestrogenen uit mannelijk hormoon en zwaarlijvige vrouwen hebben dan ook veel meer natuurlijke oestrogen dan magere.

Na de menopause produceren de eierstokken nog heel wat mannelijk hormoon.

Waarom er nadien problemen ontstaan zijn in de perceptie van HRT heeft vele oorzaken.

Eerst wil ik beklemtonen dat hart en bloedvaten in de motivatie tot het nemen van hormonen minder belangrijk zijn, alleszins niet veel meer dan gewicht, eten, voeding etc.

De industie ondekt medio de jaren 80 het belang van HRT en sindtoen zijn multipele produkten op de markt gekomen : in de kurve is aangegeven dat elk volgend produkt duurder is dan het voorgaande. Dit is deels het gevolg van het feit dat de uitgebreidheid van studies die gevraagd worden om een produkt te mogen verkopen altijd maar groter worden. Anderzijds is in de prijs ook de inspanning van de industrie te zien voor onderzoek en ontwikkeling.

Het is duidelijk dat massaal veel onderzoek is gebeurd en nog gebeurt. Gezien dit bijna volledig door de industrie betaald wordt is het niet verwonderlijk dat de meeste studies produkt-gebonden zijn. De staat heeft weinig geinvesteerd in ondezoek naar HRT.

Hetgeen de industrie niet kan doen in vaste kombinatiepreparaten is rekening houden met de opname van hormonen : die kan minstens met een faktor 4 verschillen volgens de persoon :dit betekent dat 1 of 4 mg eigenlijk biologisch hetzelfde kan zijn.

Het is ook duidelijk dat naar produkten als DHEA, weinig fondsen voor onderzoek waren, want vrij verkrijgbaar, en dus van niemand, en dus door niemand gepromoot

Over ‘het zich beter voelen gebeurde weinig ondrzoek omdat het technisch moeiljk is.

Belangrijk is dat goed slapen, sexualiteit etc als minder belangrijk aangevoeld wordt :’wie ligt er nu wakker van dat men niet kan slapen’

De Industrie heeft ook duidelijk de klemtoon gelegd op wat medisch als belangrijk werd beschouwd : osteoporose en vardiovasculaire accidenten.

Het is ook logisch dat producten als SERMS gepromoot werden.

Merk de kemtoonverschuiving.

En toen liep het helemaal mis.

Het blijft voor mij duidelijk dat er 2 groepen vrouwen bestaan : waarvan de magere sportieve etc meer HRT gebruikt : die groep had en heeft nog altijd een lager risico cardiovasculair. Alle recente studies hebben aan deze observatie niets veranderd.

Of men zo wordt door het nemen van hormonen of hormonen neemt omdat men zo is blijft een vraag naar de kip of het ei.

Voor mij en andere is het echt niet mogelijk een perfecte RCT uit te voeren om dit effect aan te tonen.

De voornaamste faktor is de klemtoonverschuiving van hormonale substitutietherapei naar het geven van een beetje hormonen in het kader van preventieve geneeskunde.

De voornaamste faktor is de angst voor borstcarcinoom.

Als boutade voor de gynaecologen : men dreigt vandaag te vergeten dat de eerste drijfveer voor het nemen van hormonen het zich beter voelen was, een betere kwaliteit vanhet leven

Het is onze rol en plicht te zorgen voor

- evidentie en goede studies maar ook voor het nodige lobbywerk zodat patienten ook deze boodschap krijgen

-wetende dat cardiologen en osteoporosespecialisten eerder horonen als preventieve geneeskunde zien in tegenstelling tot de gynaecologen die altijd het substitutie aspect beklemtoond hebben.

HRT cersus HT